Ianto Jones

Fy ysbrydoliaeth fwyaf oedd fy nhad ymadawedig. Ef oedd hynafgwr y teulu, a  fo a’m dysgodd i wneud Eliawen, balm Cymreig cyfrinachol ac hynafol a drosglwyddwyd trwy’r cenedlaethau. Cyn iddo farw, rhoddodd ei fendith i mi i rannu’r rysáit unigryw hwn gyda gweddill y byd. Roedd ei eiriau’n syml ond yn bwerus: mynnodd y dylwn i “wneud rhywbeth ohoni,” ac o’r anogaeth honno y daeth sylfaen fy nhaith fel entrepreneur ac arweinydd cymunedol.

Dechreuodd popeth fel traddodiad teuluol gostyngedig yn Llanfaethlu ar Ynys Môn, ond tyfodd yn rhywbeth llawer mwy. Gyda chaniatâd a bendith fy nhad, dechreuais ddatblygu Eliawen y tu hwnt i’w defnydd cartref. Trwy gydweithio â Phrifysgol Bangor, a gyda chefnogaeth Llywodraeth Cymru drwy brosiect SMART Expertise, llwyddais i drawsnewid y fformiwla etifeddiaeth hon yn gynnyrch a gydbwysoedd rhwng traddodiad a gwyddoniaeth fodern.

Ers hynny, mae Eliawen wedi helpu degau o filoedd o bobl ledled y byd ac wedi ennill cydnabyddiaeth genedlaethol a rhyngwladol. Mae wedi ennill gwobrau, ond yn bwysicach na hyn oll, mae wedi cysylltu pobl â threftadaeth, diwylliant ac arloesedd Cymreig mewn ffordd sy’n bersonol iawn i mi.

Nid trosglwyddo rysáit yn unig a wnaeth fy nhad; trwythodd mewnofn werthoedd cyfrifoldeb, gwydnwch a chymuned. Trwy ymddiried y gyfrinach deuluol hon i mi, rhoddodd genhadaeth i mi: anrhydeddu ein treftadaeth a chreu rhywbeth a allai wneud gwahaniaeth gwirioneddol i fywydau pobl.

Mae pob cam rwyf wedi’i gymryd - o brosiectau cymunedol i gydweithrediadau ag ysgolheigion a llunwyr polisi - wedi ei adeiladu ar sylfaen ei ffydd a’i ymddiriedaeth ynof i. Mae ysbrydoliaeth fy nhad yn aros yng nghanol popeth a wnawn, gan fy atgoffa y gall hyd yn oed y traddodiadau mwyaf lleol dyfu’n gyfraniadau byd-eang pan gânt eu harwain gan angerdd, pwrpas, a pharch at ein gwreiddiau.

“Mae Môn Naturals Ltd yn gwmni gofal croen wedi’i ysbrydoli gan dreftadaeth o Ynys Môn, fwyaf adnabyddus am Eliawen, balm Cymreig arobryn a grëwyd mewn partneriaeth â Phrifysgol Bangor. Wedi’i wreiddio mewn traddodiad a chynaliadwyedd, mae’r busnes wedi cyrraedd cwsmeriaid ledled y byd gan hyrwyddo lles diwylliannol a chymunedol.”

Mae tarddiad Môn Naturals yn un dwfn, personol, ac wedi’i wreiddio mewn treftadaeth deuluol. Dechreuais y busnes ar ôl i’m tad ymadawedig, hynafgwr y teulu, drosglwyddo’r rysáit gyfrinachol ar gyfer Eliawen i mi. Cyn iddo basio, rhoddodd ei fendith a mynnodd fy mod i’n “gwneud rhywbeth ohoni” - ei rhannu y tu hwnt i’r teulu a dod â’i rhinweddau llesol at eraill. Dyna’r foment a daniodd fy nhaith entrepreneuraidd.

Yn wreiddiol, roedd Eliawen yn rhywbeth a ddefnyddiwyd gan y teulu a’r gymuned yn Llanfaethlu, Ynys Môn. Sylweddolais ei botensial, nid yn unig fel cynnyrch, ond fel ffordd o gadw a dathlu treftadaeth ddiwylliannol Cymru. Gan ddymuno anrhydeddu etifeddiaeth fy nhad a chreu rhywbeth o werth gwirioneddol, dechreuais archwilio sut i droi Eliawen o draddodiad teuluol i fusnes cynaliadwy.

Gyda chefnogaeth Prifysgol Bangor a phrosiect SMART Expertise Llywodraeth Cymru, llwyddais i ddatblygu ac adeiladu Eliawen fel cynnyrch masnachol. Rhoddodd y bartneriaeth hon fynediad i mi at ymchwil wyddonol ac arbenigedd i fireinio’r cynnyrch wrth gadw ei wreiddiau’n ddigyfnewid.

Dechreuais Môn Naturals gyda’r nod dwbl o greu cynnyrch naturiol ac effeithiol, a sefydlu busnes a oedd yn ymgorffori cynaliadwyedd, addysg a gwerthoedd cymunedol. Nid oedd yn ymwneud â gwneud a gwerthu balm yn unig; roedd yn ymwneud â dangos bod arloesi sy’n seiliedig ar dreftadaeth yn perthyn mewn byd modern.

O’i ddechreuadau gostyngedig, mae Môn Naturals bellach wedi tyfu’n fusnes arobryn sydd wedi cyrraedd degau o filoedd o bobl ledled y byd. Mae pob cam wedi cael ei lywio gan y nod o gyfuno traddodiad ag arloesedd i greu rhywbeth dilys ac effaith.

Yn y pen draw, dechreuais Môn Naturals oherwydd fy nghred yng ngallu treftadaeth, teulu a diwylliant i ysbrydoli newid - ac oherwydd fy mod am wireddu dymuniad fy nhad i rannu Eliawen â’r byd.

I mi, y peth gorau am fod yn fy mhennaeth fy hun yw’r rhyddid i adeiladu rhywbeth sy’n adlewyrchu fy ngwerthoedd a’m treftadaeth. Mae rhedeg Môn Naturals wedi rhoi’r cyfle i mi gymryd balm Cymreig traddodiadol, a drosglwyddwyd gan fy nhad, a’i drawsnewid yn fusnes sydd yn ddilys ac yn effeithiol. Mae troi stori bersonol yn rhywbeth sy’n cyrraedd miloedd ledled y byd yn brofiad hynod werthfawr.

Mae bod yn fy mhennaeth hefyd yn golygu y gallaf lunio fy ngwaith o amgylch pwrpas yn hytrach na phroffid yn unig. Gallaf flaenoriaethu cynaliadwyedd, addysg, ac ymgysylltiad cymunedol ym mhob prosiect. Er bod y cyfrifoldeb yn sylweddol, mae’r balchder a’r ymdeimlad o berchnogaeth sy’n deillio o adeiladu rhywbeth ystyrlon yn llawer iawn mwy na’r heriau.

Dros y blynyddoedd, rwyf wedi datblygu ar draws sawl maes arbenigol:

• Arweinyddiaeth Addysgol a Mentora – dylunio a chyflwyno cyrsiau, mentora trwy Big Ideas Wales a Business Wales, ac ysbrydoli entrepreneuriaid y dyfodol.
• Datblygu Cymunedol ac Ymgysylltu Diwylliannol – arwain prosiectau a digwyddiadau sy’n dod â gwahanol genedlaethau at ei gilydd ac yn cryfhau’r gymuned.
• Entrepreneuraeth Seiliedig ar Dreftadaeth – trawsnewid gwybodaeth draddodiadol (Eliawen) yn gynnyrch masnachol arobryn tra’n gwarchod ei wreiddiau.
• Ymgysylltiad Polisi a Chydweithio Academaidd – gweithio gydag ASau, Aelodau’r Senedd, ac academyddion ym Mhrifysgol Bangor ac Aberystwyth i ddylanwadu ar bolisïau arloesedd cynaliadwy.
• Cynllunio a Danfoni Strategol – arwain mentrau fel Canolfan Gymunedol HWB Cemaes a POP Cymru.
• Llefaryddiaeth ac Eiriolaeth Gyhoeddus – cynrychioli entrepreneuraeth a threftadaeth Cymru ar lwyfannau cenedlaethol a rhyngwladol.

Gyda’n gilydd, mae’r meysydd hyn yn adlewyrchu fy ymrwymiad i gyfuno traddodiad ag arloesedd, busnes â chymuned, ac arweinyddiaeth ag addysg.

Un o’r heriau mwyaf fu dod â hufen hynafol traddodiadol i’r byd modern. Mae Eliawen yn seiliedig ar rysáit teuluol hynafol, ond mewn byd lle mae’r diwydiant fferyllol yn drech, mae wedi bod yn anodd cael cydnabyddiaeth i driniaethau naturiol. Er gwaethaf miloedd o ganmoliaethau, tystebau ac astudiaethau achos gan bobl sydd wedi elwa ohoni, ni chaniateir i mi wneud hawliadau meddygol yn gyfreithiol.

Mae hyn wedi bod yn rhwystredig ac yn ysbrydoledig. Mae’r cyfyngiadau wedi fy ngorfodi i fod yn ofalus iawn wrth gyflwyno Eliawen a Môn Naturals, ond maent hefyd wedi fy ysgogi i ddod o hyd i ffyrdd creadigol o rannu ei stori a’i werth heb ddibynnu ar hawliadau. Rwyf wedi canolbwyntio ar addysg, treftadaeth a chynaliadwyedd, gan adeiladu brand sy’n cysylltu pobl â diwylliant Cymru ac â lles naturiol, gan adael i’r cynnyrch siarad drosto’i hun.

Mae partneriaethau academaidd a gwyddonol wedi bod yn hanfodol. Trwy gydweithio â Phrifysgol Bangor, Prifysgol Aberystwyth, a rhaglenni ymchwil Llywodraeth Cymru, rwyf wedi gallu dangos ansawdd ac uniondeb Eliawen. Er bod cyfyngiadau rheoliadol yn parhau, mae cefnogaeth papurau academaidd ac arbenigwyr wedi rhoi platfform llawer cryfach i mi.

Rwy’n disgrifio’r daith hon weithiau fel dod â “iacháu 5D i realiti 3D.” Mae’n cynrychioli’r tensiwn rhwng doethineb naturiol yr hen draddodiadau a chyfyngiadau systemau modern. Ond rwy’n gweld newid yn digwydd: mae dynoliaeth yn ailgysylltu â natur, cynaliadwyedd, ac arferion ein cyndadau.

Mae goresgyn y rhwystrau hyn wedi fy nysgu amynedd, gwydnwch ac addasrwydd. Mae wedi atgyfnerthu pwysigrwydd aros yn driw i’m gwerthoedd, hyd yn oed pan mae’r llwybr yn anodd. Yn fwy na dim, mae wedi fy atgoffa nad yw entrepreneuraeth yn ymwneud â phroffid yn unig - mae’n ymwneud â pharu newid, anrhydeddu treftadaeth, ac ysbrydoli eraill i feddwl yn wahanol am y dyfodol.