Bydd ffermwyr Cymru yn elwa o bartneriaeth newydd gyda phobl Cymru sy'n cefnogi cynhyrchu bwyd cynaliadwy ac yn ymateb i'r argyfwng hinsawdd a natur, o dan y Cynllun Ffermio Cynaliadwy a gyhoeddwyd heddiw.
Mae'r cynllun wedi'i gynllunio i sicrhau dyfodol cynhyrchu bwyd tra hefyd i ddiogelu'r amgylchedd ar gyfer cenedlaethau i ddod. Mae'n cydnabod rôl hanfodol ffermio yng nghymunedau a diwylliant Cymru ac yn mynd i'r afael â heriau fel newid yn yr hinsawdd ac adfer natur.
Dywedodd y Dirprwy Brif Weinidog sydd â chyfrifoldeb dros Newid Hinsawdd a Materion Gwledig, Huw Irranca-Davies:
Mae'r ddogfen hon yn ffrwyth cydweithredu. Rydym wedi gwrando'n ofalus ar ffermwyr ledled Cymru ac wedi adolygu ein dull gweithredu i sicrhau ei fod yn gweithio i'r diwydiant amaethyddol ac yn bodloni ein cyfrifoldebau cyffredin i'r byd naturiol o'n cwmpas.
Hoffwn ddiolch i'r rhai a ymatebodd i ymgynghoriadau ac a fynychodd gyfarfodydd ar hyd a lled Cymru, ac rwy'n ddiolchgar i holl aelodau'r Ford Gron Gweinidogol a'r Gweithgorau Cefnogol am eu mewnbwn.
Rydyn ni'n gwrando a byddwn yn parhau i wrando. Mae'n amlwg bod pobl Cymru eisiau i ni gefnogi ffermio Cymru, ond maen nhw hefyd eisiau gweld natur yn cael ei adfer, priddoedd yn cael eu diogelu, ansawdd dŵr yn ein hafonydd yn gwella, mynediad i gefn gwlad yn cael ei gynnal a natur yn cael ei gefnogi i adfer a ffynnu.
Gyda golwg ar hyn, mae'r Cynllun yn gytundeb newydd rhwng pobl Cymru a'n ffermwyr a pherchenogion ein tir. Nid Cynllun i ffermwyr yn unig yw hwn, mae hwn yn Gynllun ar gyfer Cymru gyfan – Cynllun fferm gyfan, cynllun gwlad gyfan.
Rydym yn cydnabod bod hyn yn golygu newid. Mae'r Cynllun hwn yn sylfaenol wahanol i'r Cynllun Taliad Sylfaenol, ond yn gwbl angenrheidiol ar gyfer llwyddiant hirdymor ffermio, cynhyrchu bwyd a'r amgylchedd.
Bydd y cynllun yn gweithio fel a ganlyn:
- bydd y Cynllun Ffermio Cynaliadwy yn dechrau ar 1 Ionawr 2026 gyda'r ffurflen gais ar gyfer haen Gyffredinol y cynllun ar gael ar y Ffurflen Cais Sengl (SAF) drwy Daliadau Gwledig Cymru (RPW) Ar-lein o fis Mawrth hyd at 15 Mai bob blwyddyn
- bydd Taliad Cynhwysol blynyddol yn mynd i ffermwyr sy'n ymuno â'r cynllun ac sy'n dilyn Gofynion y cynllun gan gynnwys set o Camau Gweithredu Cyffredinol. Bydd y Gweithredoedd hynny'n gyfarwydd i ffermwyr yng Nghymru, p'un a ydynt yn ffermio cig eidion, llaeth neu dir âr, ar yr ucheldir, ar yr yr iseldir, yn llai dwys neu'n ddwys
- rydym wedi gwneud y cynllun yn llai cymhleth gyda llai o ofynion gweinyddol. Rydym wedi lleihau nifer y Camau Gweithredu Cyffredinol ac wedi adeiladu ar brosesau a systemau profedig Taliadau Gwledig Cymru (RPW)
- mae'r cyfuniad o'r haenau Cyffredinol, Dewisol a Chydweithredol yn darparu fframwaith sefydlog hirdymor i gefnogi ffermio cynaliadwy yng Nghymru. Mae'n rhoi sefydlogrwydd drwy'r haen Gyffredinol, a chymorth ychwanegol i'r rhai sydd am wneud mwy drwy Gamau Gweithredu Dewisol a Chydweithredol
- bydd angen i bob ffermwr sy'n ymuno â'r cynllun gwblhau cynllun cyfle ar gyfer creu coetir a gwrychoedd yn y flwyddyn gyntaf o gael mynediad i'r cynllun. Bydd angen iddynt ddangos cynnydd tuag at eu cynllun erbyn diwedd blwyddyn y cynllun yn 2028
- darperir cymorth hael ar gyfer plannu coed a gwrychoedd yn yr Haen Ddewisol, gan gynnwys ar gyfer amaethgoedwigaeth, a bydd cyfradd talu uwch ar gyfer plannu coed yn ystod 3 blynedd gyntaf y cynllun
- nid ydym yn disgwyl i ffermwyr blannu coed ar eu tir mwyaf cynhyrchiol – byddant yn penderfynu ble i blannu, gyda chyngor a chanllawiau clir i sicrhau bod y goeden gywir yn y lle iawn
- bydd angen i ffermwyr yn y cynllun gael o leiaf 10% o'u tir yn cael ei reoli'n weithredol fel cynefin, er budd bioamrywiaeth a chefnogi adferiad natur ochr yn ochr â chynhyrchu bwyd. Mae amrywiaeth o opsiynau cynefinoedd dros dro ar gael i ddewis ohonynt os oes angen i ffermwyr wneud mwy i fodloni'r gofyniad o 10%.
Mae Llywodraeth Cymru wedi rhoi cyllid sylweddol i ddarparu sefydlogrwydd i'r sector ffermio dros nifer o flynyddoedd, a byddwn yn parhau i wneud hynny. Rydym wedi ymrwymo'r hyn sy'n cyfateb i gyllideb BPS eleni i'r Taliadau Cyffredinol yn 2026 (£238m ar gyfer taliadau Universal a BPS 2026) i ddarparu sefydlogrwydd ariannol i ffermwyr a chymhelliant i ymuno â'r Cynllun Ffermio Cynaliadwy.
Byddwn hefyd yn darparu cyllideb sylweddol ar gyfer Camau Gweithredu Dewisol a Chydweithredol, gan adeiladu ar y cynlluniau cyfnod paratoadol sydd ar gael eleni. Bydd hyn yn darparu incwm pellach i ffermwyr ac yn eu cefnogi i wella eu cynhyrchiant, plannu coed a gwrychoedd lle maent o fudd i'r fferm a gwella neu greu ardaloedd newydd o gynefin.
Erbyn Sioe Frenhinol Cymru bydd cyfrifwr parod syml ar gael ar wefan Llywodraeth Cymru. Bydd ffermwyr yn gallu cyfrifo taliad dangosol ar gyfer Taliad Cynhwysol y Cynllun Ffermio Cynaliadwy ar gyfer eu fferm.
Rydym wedi gwrando ar farn ar draws y diwydiant amaethyddol ac mae'r cynllun bellach yn llawer symlach. Mae llai o Gamau Gweithredu Cyffredinol ac rydym wedi ei wneud yn llai cymhleth ac yn fwy hygyrch i bob math o ffermydd.
Mae'n gynllun hyblyg i ddarparu ar gyfer gwahanol systemau ac arferion ffermio, gan sicrhau ei fod yn wirioneddol hygyrch i ffermwyr tenant. Nid oes unrhyw rwystrau mynediad i newydd-ddyfodiaid ifanc sydd â mynediad at dir ac sy'n gallu bodloni gofynion y cynllun, gan gefnogi'r genhedlaeth nesaf o ffermwyr Cymru.
Meddai'r Dirprwy Brif Weinidog:
Mae hyn yn foment bwysig i amaethyddiaeth Cymru, gyda ffermwyr yn chwarae rhan ganolog yn ein diogelwch bwyd, diogelu'r amgylchedd, a chynnal treftadaeth ddiwylliannol a iaith unigryw y Gymru wledig.
Ein huchelgais yw gweld sector amaethyddol ffyniannus a hyderus yng Nghymru, sy'n dibynnu ar arloesedd a thwf, i wynebu heriau a manteisio ar unrhyw gyfleoedd.
Rydym yn gobeithio y bydd mwyafrif y ffermwyr yn ymuno â'r cynllun i'n helpu i wireddu'r uchelgais hon. Rydym yn credu'n gryf y bydd yn darparu sefydlogrwydd mawr ei angen tra'n helpu busnesau fferm i fod yn fwy gwydn, cynhyrchiol a chynaliadwy.